Altaarstuk van de Sint-Markuskerk in Ukkel, 2

Altaarstuk van de Sint-Markuskerk in Ukkel, 1987-1990, vervolg

“Dit altaarstuk is op hout geschilderd en gedeeltelijk met bladgoud verguld. Omdat er in België geen hout meer te vinden was dat droog genoeg was, moesten sommige panelen uit Tsjechië gehaald worden. Het goud werd apart betaald, naargelang de prijzen van het moment. Hoewel dit werk al oud is, toon ik nog enkele details.

Paneel van de verrijzenis van Christus, © Eric Itschert

Paneel van de verrijzenis van Christus, detail, de engel. © Eric Itschert

Hier zie je weer de twee laatste fasen van de opbouw van de engel : ongeveer de helft van mijn personages werden eerst helemaal naakt geschilderd, en dan pas aangekleed. Voor de eerste panelen werkte ik zonder modellen, maar soms met voorbeelden uit het verleden, nadien met enkele documenten die ik van een van de priesters kreeg. Pas voor de laatste panelen werkte ik met echte modellen: vrienden-kunstenaars stelden mij voor hier gratis voor te poseren – ik was zo ontroerd dat ik tranen in mijn ogen kreeg bij dat nieuws. Een kunstenares zorgde voor de kleding van haar gezel en het harmonieus aankleden van de plooien. Anderen gaven al lachend raad en iedereen had de indruk effectief mee te bouwen aan het werk en dat op een moment dat ik nogal ontmoedigd was.

Er waren tijdrovende, eindeloze theologische discussies rond de iconografie van elk paneel – ik als aanhanger van het Orthodoxe geloof en de priesters als katholieken. Daarbij was de techniek nogal traag, zelfs trager dan de traditionele iconenschilderkunst die ik gewoon was omdat er lange perioden droogtijd nodig waren en ik elke keer aan meerdere panelen moest werken. Een tekening van een paneel werd door de priesters geweigerd omdat ik naakte vissers had afgebeeld (ik had mezelf als model genomen). Het programma werd weeral gewijzigd, gedeeltelijk door mijn koppigheid. Nochtans was het voor mij duidelijk dat men in die tijd niet gekleed het water in ging. Dat alles vertraagde de betaling van de werken.

Er is een markant verschil tussen de eerste panelen en de laatste, want het werk eiste tenslotte drie jaar van mijn tijd en ik evolueerde heel vlug want ik werkte ook nog aan andere bestellingen. Gelukkig werd de eenheid bewaard: de felle kleuren, mijn eigen stijl en de vergulding zorgden hiervoor. Ik had de gewoonte felle kleuren te gebruiken voor dit soort werken : je moest onder meer ook rekening houden met de vervuiling door wierook.

 

Paneel van de verrijzenis van Christus, detail, Maria Magdalena. © Eric Itschert

Voor dit paneel had ik nog geen hulp gekregen van mijn vrienden-kunstenaars. Het stelt de drie vrouwen voor die het open en lege graf ontdekten. Zonder te veel in symbolische details te verdwalen is het toch belangrijk te weten dat deze openbaring eerst aan vrouwen moest geschieden: ieder wezen moet vrouwelijk zijn bij deze openbaring, de openbaring kan onmogelijk het arrogante mannelijke raken. Voor het schilderij werden twee vrouwen uit het niets opgebouwd. Voor Maria Magdalena koos ik zelf een foto, en daar ik altijd al een beetje tegendraads was, koos ik een foto uit een modetijdschrift. Voor mij moest het een mooie vrouw zijn.

Hoewel aan de censuur van de priesters ontsnapt, leidde dit paneel tot een waar schandaal. Sommige parochianen vonden dat de naaktheid van Maria Magdalena onder haar kleding te zichtbaar was en dat ze te mooi was. Dat was objectief onjuist tegenover sommige engelen die ik al geschilderd had, waarvan een helemaal naakt was. Maar de engelen waren van elke seksualiteit beroofd;  Maria Magdalena klaarblijkelijk niet. Dit toonde mij weeral aan hoe sommige religieuze zielen zo een diepe haat hadden tegenover hun eigen lichaam en dat van de anderen…

Ik heb dit paneel gekozen omdat er later nog een staartje kwam aan de geschiedenis van Maria Magdalena. Een klein aantal bezoekers kwam het altaarstuk bekijken alleen omwille van het paneel dat het schandaal verwekt had en op het nippertje ontsnapt was aan gedeeltelijke herschildering. Nochtans, en dit merk ik al lachend op, was de «Da Vinci Code» nog niet geschreven. Ik moet er wel aan toevoegen dat ik tenminste op het gebied van de theologie stand heb gehouden tegenover de priesters. Ik geraakte in discussie met een bezoeker over kunst in het algemeen en over abstracte kunst in het bijzonder. Ik vond abstracte kunst (die ikzelf beoefend had in mijn jeugdjaren) van minder belang en te decoratief. Hij zei me dat het integendeel moeilijker was dan figuratieve kunst. Ik had juist een bestelling voor een abstract geel schilderij gekregen. Om hem aan te tonen dat het abstracte slechts een onderdeel was van het figuratieve, nam ik als vertrekbasis van mijn bestelling een stuk van de kledij van mijn Maria Magdalena. Eens het werk klaar, toonde ik het aan die man vooraleer het aan mijn opdrachtgever af te leveren…

“Abstract geel”, olieverf op lijndoek, 100cm X 80cm, © Eric Itschert 

Tenslotte moet ik er nog eerlijk aan toevoegen dat mijn dialogen met de priesters altijd oprecht en met wederzijds respect plaatsvonden en dat ik altijd correct en volgens de gemaakte afspraken betaald werd.”

(De schilder over zijn werk)

Nog meer over het altaarstuk.